Testament of een levenstestament?

Testament of uiterste wil?

De term testament is geen wettelijke term. In de wet wordt gesproken over uiterste wil. De bepalingen in de uiterste wil worden aangeduid als uiterste wilsbeschikkingen. De wet bepaalt dat het testament een persoonlijk document is, dus dat ieder mens zijn eigen testament opstelt. Ook voor gehuwden geldt dus dat ieder van de echtgenoten zijn eigen testament opstelt. De inhoud is vaak wel gelijkluidend. Er is zelfs een wettelijke bepaling die het gezamenlijk testament expliciet verbiedt. Ook valt een opgesteld testament te allen tijde te wijzigen (mits de opsteller ervan wilsbekwaam is). Verder is een kenmerk van het testament dat het pas in werking treedt bij overlijden. Tijdens leven heeft het testament dus geen werking.

Levenstestament?

Het erfrecht is geregeld in Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. Het levenstestament is niet wettelijk geregeld. Sinds 2010 heeft het levenstestament in de notariële praktijk een grote vlucht genomen. Een andere naam voor het levenstestament is algehele notariële volmacht. In het levenstestament worden regelingen opgenomen voor de situatie dat iemand wegens geestelijke onbekwaamheid (tijdelijk of duurzaam) niet in staat is zijn eigen belangen te behartigen.

Waarop men doelt. Hiermee wordt gedoeld op een situatie van wilsonbekwaamheid. In het levenstestament kunnen regelingen worden opgenomen op vermogensrechtelijk en medisch gebied. Dat het levenstestament (nog) niet wettelijk is geregeld, betekent dat er formeel geen vormvereiste geldt voor het levenstestament.

Bij de notaris. Voor de praktijk is het erg belangrijk dat u het levenstestament bij de notaris opstelt. Op vermogensrechtelijk gebied zullen instanties, zoals banken en notariskantoren, het levenstestament niet accepteren als deze niet notarieel is opgesteld.

Volmachtverleningen. Indien u niet meer in staat bent om uw eigen belangen te behartigen, bepaalt u wie namens u uw belangen mag behartigen. Heeft u een partner en kinderen, dan is het gebruikelijk om eerst de volmacht aan uw partner te geven. U bepaalt zelf vanaf welk moment de volmacht aan uw partner in werking treedt. Dat kan zijn per direct of vanaf het moment dat u niet meer in staat bent uw eigen belangen te behartigen (dus na een artsverklaring). Vervolgens kan er een volmachtverlening aan de kinderen worden gegeven. Daarbij wordt geregeld dat de kinderen pas mogen handelen als uit artsverklaringen blijkt dat u en uw partner beiden niet meer in staat zijn om hun eigen belangen te behartigen.

Volmachtverleningen op medisch gebied. In het levenstestament kan een medisch onderdeel worden opgenomen. Dit is niet verplicht. De basis is het verlenen van een vermogensrechtelijke volmacht. Het is ook gebruikelijk om een medische volmacht op te nemen. Daarin bepaalt u wie er namens u medische beslissingen kan nemen, indien u dat zelf niet meer kunt. De medisch gevolmachtigden kunnen andere personen zijn dan de gevolmachtigden op vermogensrechtelijk gebied. Bij het medische komt immers ook meer emotie kijken. Wellicht geeft u beide volmachten eerst aan uw partner en opvolgend aan een van uw kinderen. Dat is niet verplicht, maar kan.

Wilsverklaringen. Ook kunnen in het medische onderdeel wilsverklaringen worden opgenomen. Denk aan een behandelverbod en/of een euthanasieverzoek. Het behandelverbod houdt in dat bij uitzichtloos lijden niet meer verder wordt behandeld. Dat is dus een stukje passieve levensbeëindiging. Een euthanasieverzoek houdt in dat bij uitzichtloos lijden middelen (medicijnen) worden toegediend waardoor een patiënt overlijdt. Dat is dus een stukje actieve levensbeëindiging.

Einde volmacht

Het is van belang om te weten dat het levenstestament uit twee onderdelen bestaat: een volmachtverlening op vermogensrechtelijk gebied en een volmachtverlening op medisch gebied. Zoals hiervoor is gebleken, kunnen in beide onderdelen andere personen worden aangewezen tot gevolmachtigden. Voor beide volmachten geldt echter dat deze eindigen bij het overlijden van de volmachtgever.

Wanneer welk soort testament?

Het testament treedt in werking bij overlijden. Het levenstestament werkt tijdens leven en eindigt bij overlijden. Dat betekent dat beide akten zien op verschillende situaties. Het een is dus niet beter dan het ander. Daardoor stellen veel mensen in de praktijk zowel een testament als een levenstestament op. Wanneer het levenstestament eindigt door overlijden, treedt het testament in werking. In de praktijk leeft men nog wel eens in de veronderstelling dat het levenstestament een bijlage bij het normale testament is. Dat is dus niet het geval.

Dus twee documenten. Voor het opstellen van beide documenten gaat u naar de notaris. Heeft u een partner, dan worden er in totaal vier akten opgesteld (twee testamenten en twee levenstestamenten). Bent u alleenstaand, dan praten we over twee akten (een testament en een levenstestament). Doordat het testament en levenstestament verschillende akten zijn, heeft u ook de mogelijkheid om alleen een testament of levenstestament op te stellen. Combineren is dus niet verplicht.

Voor de ondernemer/onderneming

In het levenstestament geeft u op vermogensrechtelijk gebied een algehele volmacht aan iemand anders. Dat houdt in dat de gevolmachtigde uw belangen op alle rechtsgebieden mag behartigen. De gevolmachtigde mag bijv. uw bankzaken regelen, uw woning verkopen, schenkingen doen, uw belangen behartigen bij pensioenfondsen of verzekeraars en bij de overheid. Ook in de hoedanigheid van aandeelhouder of bestuurder mogen uw belangen worden behartigd. Tip.  Daarmee kan in het levenstestament ook het onderdeel ondernemersvolmacht worden opgenomen. Indien u wilt dat een specifiek persoon de zaken voor uw bedrijf regelt (iemand anders dan degene die de hiervoor genoemde vermogensrechtelijke aangelegenheden regelt), kan daarvoor een specifieke volmachtverlening (een ondernemersvolmacht) worden opgenomen. Deze ondernemersvolmacht is dus onderdeel van het levenstestament.

Voor de particulier

Eigenlijk is het opstellen van een levenstestament voor elke particulier van belang. Indien u niet meer in staat bent om uw eigen zakelijke belangen te behartigen, is het niet zo dat iemand anders dat dan automatisch voor u mag doen. Indien er niets is geregeld, zal via de kantonrechter een bewindvoeringstraject opgestart moeten worden. De bewindvoerder wordt dan uw wettelijk vertegenwoordiger. Aan het traject via de kantonrechter zitten haken en ogen. Dit brengt administratief nogal wat rompslomp met zich mee.

Niet in alle gevallen geschikt. Hoewel het opstellen van een levenstestament een heel mooi middel is om in uw belangenbehartiging te voorzien, is dit niet voor iedereen geschikt. Het risico dat op de loer ligt, is (financieel) misbruik. De gevolmachtigde mag immers bij uw bankrekening(en) en kan dus geld van de rekening afhalen of overboekingen doen. Het is daarom van belang om in het levenstestament een toezichthouder te benoemen. Tip.  Indien er in de nabije omgeving geen personen zijn die u het vertrouwen kunt/wilt geven om uw belangen te behartigen, is een traject via de kantonrechter (beschermingsbewind) beter.

Prijsindicatie. De kosten voor het opstellen van een (levens)testament bedragen doorgaans circa € 400 à € 500. Voor twee levenstestamenten (partners) zijn de kosten indicatief € 800 à € 900.

Combineren. Veel kantoren hanteren combinatietarieven (€ 800 à € 900) wanneer er een testament en een levenstestament wordt afgenomen (de combinatie). Informeer daarnaar.

Fiscaal belang? Het kan voor de erfbelasting aantrekkelijk zijn om een testament te maken, maar dat is afhankelijk van uw situatie en wensen en de inhoud en doel van het testament.