Krijgt iedere sollicitant wel een eerlijke kans?

Wat is een bias?

Een bias is een bevooroordeelde beoordeling van sollicitanten naar persoonlijke kenmerken als geslacht, ras, leeftijd, etniciteit en fysieke verschijning. Deze verstoren het oordeel over de sollicitant en dat kan de uitkomst van een selectiegesprek positief of negatief beïnvloeden. Het is toch echt zo dat sollicitanten geen invloed hebben gehad op waar zij geboren worden en dat zij met een goed stel hersenen en ‘handige handjes’ en doorzettingsvermogen tot goede prestaties kunnen komen. Tip.  Een training over het herkennen en verminderen van onbewuste vooroordelen en hoe het stellen van irrelevante vragen voorkomen kan worden, verkleint de kans op een vooroordeel over een sollicitant.

Geslacht. Selecteurs kunnen stereotype verwachtingen hebben over welke functies geschikter zijn voor mannen of vrouwen, bijv. ten onrechte aannemen dat een vrouwelijke sollicitant niet of minder geschikt is voor de functie van vrachtwagen- of buschauffeur. Tip.  Bespreek met medeselecteurs waarom een sollicitant wel of niet wordt aangenomen. Dat kan alleen omdat er een verwachting is dat hij of zij over die kwaliteiten beschikt die bepalend zijn voor een succesvolle functie-uitoefening en dus niet op basis van het geslacht.

Etnische en culturele vooroordelen

Vooroordelen op basis van etniciteit of cultuur kunnen leiden tot onrechtvaardige behandeling van bijv. sollicitanten met een niet-Nederlandse achtergrond en tot het overwaarderen van bepaalde culturele achtergronden en het onderschatten van anderen. Tip.  Diversiteit in de selecteurs (mannen, vrouwen en lhbti+’ers, jongeren en ouderen, etc.) zorgt voor een beoordeling van de sollicitant vanuit verschillende perspectieven en vermindert de kans op bias. Zeker als er meerdere gesprekken worden gevoerd door een aantal selecteurs. Immers, de ene selecteur zal op het ene gebied minder vooringenomen zijn dan op het andere en omgekeerd.

Leeftijdsdiscriminatie

Het beoordelen van sollicitanten op basis van hun leeftijd kan leiden tot discriminatie van zowel jongere als oudere sollicitanten. Jongere sollicitanten kunnen als onervaren worden gezien, terwijl oudere sollicitanten als minder flexibel worden beschouwd. Tip.  Het klopt dat met het ouder worden de verscheidenheid aan ervaringen en de snelheid van waarnemen en informatieverwerking afnemen. Het is echter een fabel dat dit per definitie leidt tot een lagere productiviteit. Onderzoek heeft aangetoond dat ouderen productiever zijn als zij net zoveel scholing krijgen als jongere collega’s.

Fysieke verschijning

Onbewuste vooroordelen over iemands uiterlijk kunnen leiden tot discriminatie op basis van fysieke kenmerken, zoals gewicht, lengte en kledingstijl. Zo krijgen obese sollicitanten een even positieve beoordeling als slanke kandidaten, zolang hun gewicht verborgen blijft. Zodra het gewicht bekend is, worden zwaardere kandidaten voor alle functies minder geschikt geacht. Ook voor niet-fysieke banen. Dat komt door het hardnekkige vooroordeel dat dikke mensen lui en slordig zijn. Tip.  Het voeren van een online selectiegesprek verkleint de kans op bias op basis van gewicht en kleding. De selecteur hoort de sollicitant vertellen over zijn kennis en ervaring en wordt niet afgeleid door diens uiterlijk.