NOTARIS - 28.06.2024

Onduidelijk testament is bedoelingen erflater achterhalen

Een testament kan worden uitgelegd als de bewoordingen onduidelijk zijn. Dan moet worden achterhaald wat de bedoeling was van de erflater toen hij het testament maakte. Hoe gaat dat in zijn werk? Welke fasen moeten daarvoor worden doorlopen? Wat zegt de rechter?

Testament met erfstelling en legaat

Jan is weduwnaar en heeft drie kinderen. Hij woont al ruim 20 jaar samen met zijn nieuwe partner Ingrid. Hij heeft een testament gemaakt waarbij hij zijn kinderen tot zijn erfgenamen benoemt. Om Ingrid niet onverzorgd achter te laten, legateert hij aan haar het vruchtgebruik van zijn aandelenportefeuille. Onder het vruchtgebruik wordt uitdrukkelijk begrepen het recht op dividenden, bonussen en/of emissies. Het vruchtgebruik dient jaarlijks een minimale waarde te hebben van € 45.000. Wordt dat bedrag niet gehaald, dan zijn de erfgenamen verplicht een zodanig aantal aandelen te verkopen en de koopprijs aan Ingrid uit te keren, zodat ze een besteedbaar bedrag heeft van € 45.000.

Inkomsten uit vruchtgebruik is te laag. Nadat Jan is overleden, ontstaan er problemen tussen Ingrid en de kinderen. Ingrid stelt dat het besteedbaar bedrag van € 45.000 na aftrek van kosten en inkomstenbelasting niet wordt gehaald en dat er dus aandelen moeten worden verkocht. De kinderen hebben dat al drie jaar nagelaten. Daarom meent ze recht te hebben op nog € 64.410.

Gaat om brutobedrag. De kinderen zien dat anders. Uit de tekst van het testament, de omstandigheden waaronder de uiterste wil is gemaakt en de verhoudingen die hun vader kennelijk wilde regelen, valt op te maken dat het bedrag van € 45.000 als brutobedrag moet worden gelezen, dus voor aftrek van kosten en belastingen. Hun vader had nooit de bedoeling gehad dat na zijn overlijden Ingrid haar leventje kon voortzetten als voordien. Bovendien heeft ze naast haar inkomsten uit het vruchtgebruik ook nog pensioen en AOW, waardoor ze een bovenmodaal inkomen heeft.

Uitleg in drie fasen

De rechter (ECLI:NL:RBROT:2024:4214) stelt vast dat er verschil van mening bestaat over de uitleg van de woorden ‘besteedbaar bedrag’. De wet biedt de mogelijkheid om een testament uit te leggen (art. 4:46 BW) . Deze uitleg geschiedt in drie fasen:

1. er moet worden vastgesteld of het testament onduidelijk is. Daarbij gaat het niet alleen om een grammaticale uitleg, maar moet er ook rekening worden gehouden met de verhoudingen die de uiterste wil wenst te regelen en de omstandigheden waaronder dit is op gemaakt;
2. blijkt uit de eerste fase dat het testament onduidelijk is, dan moet worden achterhaald wat de bedoeling van de erflater is geweest. Daarbij mag er worden gelet op daden en verklaringen van de erflater buiten het testament;
3. is er dan nog geen duidelijkheid, dan mag er worden gelet op gedragingen of mededelingen van de erflater van na het opstellen van het testament.

Testament is duidelijk. In het testament staat dat Jan wilde dat Ingrid jaarlijks een besteedbaar bedrag had van minimaal € 45.000. Als aansluiting wordt gezocht bij de term ‘besteedbaar inkomen’, zoals door het CBS en de Belastingdienst wordt gehanteerd gaat het om bruto-inkomen verminderd met belastingen. Voor de rechter zijn de bewoordingen in het testament duidelijk en gaat het om een netto besteedbaar bedrag. Hij komt niet toe aan de uitleg van fasen 2 en 3. Dat betekent dat de kinderen aan Ingrid € 64.410 (plus rente) moeten betalen!