Echtscheiding na kwijtschelding lening van ouders voor echtelijke woning, hoe pakt dat uit?

De theoretische kant van het verhaal

Huwelijksvermogensrecht. Op 1 januari 2012 is artikel 1:87 van het Burgerlijk Wetboek in werking getreden. Volgens dit wetsartikel heeft de echtgenoot (of geregistreerde partner) die uit zijn privévermogen de aanschaf van een gemeenschappelijk goed (deels) heeft gefinancierd, recht op een vergoeding van zijn inleg en deelt hij naar rato van zijn inleg mee in de waardestijging van het gemeenschappelijke goed. Dit speelt in de praktijk met name bij de echtelijke woning.

Onbedoelde gevolgen? Deze regeling staat ook wel bekend als de beleggingsleer. Let op.  Het is van belang om rekening te houden met deze regeling, omdat deze kan leiden tot onverwachte of onbedoelde consequenties. Echtgenoten die samen een huis kopen en ieder voor de helft eigenaar worden, zullen immers vaak in de veronderstelling verkeren dat zij samen delen in de opbrengst. Dit kan echter anders uitpakken!

Praktijkvoorbeeld

Uit elkaar. In een recente procedure voor Rechtbank Noord-Holland moest de rechter een beslissing nemen in een geschil tussen de (ex-)echtgenoten Michel en Vicky over de gevolgen van een schenking aan Michel kort voor het verzoek tot ontbinding van hun geregistreerd partnerschap (ECLI:NL:RBNHO:2022:3203) . Het geregistreerd partnerschap van Michel en Vicky is in 2020 door de rechtbank ontbonden.

Gezamenlijke lening voor woning. Tot de ontbonden gemeenschap van goederen behoorde onder meer de echtelijke woning die Michel en Vicky in 2011 hadden aangeschaft. Een deel van de koopprijs was gefinancierd met een gezamenlijke lening van € 72.000 bij de ouders van Michel.

Lening ouders kwijtgescholden. Eén maand voordat Vicky het verzoek tot ontbinding van het geregistreerd partnerschap had ingediend, hebben de ouders van Michel de lening voor de echtelijke woning kwijtgescholden met toepassing van een uitsluitingsclausule.

Uitsluitingsclausule

Door het opnemen van een uitsluitingsclausule kan in een schenkingsovereenkomst bepaald worden dat de schenking eigen vermogen is en eigendom van het eigen kind blijft. Daardoor valt de schenking van de ouders niet in de huwelijksgemeenschap. In dit geval was de kwijtschelding (schenking) dus uitsluitend voor Michel bedoeld.

Modelbepaling. Een uitsluitingsclausule luidt meestal als volgt: “In het geval het huwelijk of het geregistreerd partnerschap van mijn zoon .................. of dochter ................... niet eindigt door zijn/haar overlijden, bepaal ik dat het door mij geschonken bedrag van € ............ (zegge .................................. euro) dat ik op ........................... heb overgemaakt, alsmede de vruchten daarvan en de goederen die in de plaats zijn gekomen van hetgeen door deze schenking is verkregen en/of de vruchten daarvan, niet zullen vallen in enige gemeenschap van goederen waarin mijn zoon of dochter is gehuwd of mocht huwen en niet zullen vallen in een gemeenschap op grond van een geregistreerd partnerschap, noch betrokken zullen worden in enig deelgenootschap of verrekenbeding ter zake van een huwelijk of geregistreerd partnerschap”.

Standpunt Michel

Wel even afrekenen! Michel stelt dat hij door de kwijtschelding van de lening van zijn ouders een vergoedingsrecht heeft verkregen op de gemeenschap waarop op grond van artikel 1:87 lid 2 letter a van het Burgerlijke Wetboek tevens de beleggingsleer van toepassing is. Volgens Michel was zijn privévermogen waarmee de echtelijke woning was gefinancierd, ontstaan door kwijtschelding van de door zijn ouders verstrekte lening.

Kwestie van timing. Volgens Michel is het moment van kwijtschelding niet relevant voor het bepalen van de omvang van het vergoedingsrecht en de toepassing van de beleggingsleer op het door hem ingelegde privévermogen.

Standpunt Vicky

Kwijtschelding gezamenlijke lening? Vicky kan zich niet vinden in het standpunt van Michel. Zij betoogt dat de kwijtschelding een geldlening betreft die Michel en Vicky gezamenlijk waren aangegaan, zodat de kwijtschelding tevens ziet op het gedeelte van de schuld van Vicky. Met andere woorden: de kwijtschelding van € 72.000 leidde volgens Vicky niet of in elk geval niet voor het volle bedrag tot privévermogen voor Michel.

Hoge schenkingsvrijstelling dankzij Vicky. Bovendien konden Michel en Vicky deze schenking grotendeels belastingvrij ontvangen, omdat Vicky toen nog geen 40 jaar was. Daardoor kan gebruikgemaakt worden van de verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning. Hiermee is volgens Vicky de uitsluitingsclausule buitenspel gezet.

Voor meer informatie over de verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning, ga naar https://www.tipsenadvies.nl , Download Zone, jaargang 26, nr. 9.

Oordeel rechtbank

De rechtbank overweegt dat Michel, die uit zijn privévermogen de aanschaf van een gemeenschappelijk goed (deels) heeft gefinancierd, op grond van artikel 1:87 van het Burgerlijk Wetboek recht heeft op een vergoeding van de inleg en naar rato van de inleg (extra) meedeelt in de waardestijging van de echtelijke woning.

Gezamenlijke schuld. Michel en Vicky zijn in 2011 een lening van € 72.000 aangegaan bij de ouders van Michel voor de financiering van de woning. In 2020 heeft Michel van zijn ouders een schenking met een uitsluitingsclausule ontvangen van € 72.000 door middel van kwijtschelding van de gezamenlijke eigenwoningschuld.

Uitsluitingsclausule intact. Naar het oordeel van de rechtbank doet het feit dat de schenking is gedaan in de vorm van een kwijtschelding van de gezamenlijke eigenwoningschuld, niet af aan de werking van de uitsluitingsclausule. Er is namelijk geen wezenlijk verschil tussen een schenking onder uitsluiting in de vorm van een kwijtschelding en het storten van een bedrag van gelijke omvang op de rekening van Michel, waarmee hij vervolgens de gemeenschapsschuld zou kunnen aflossen.

Toerekening leeftijd. Ook het feit dat Michel de schenking belastingvrij kon ontvangen doordat Vicky in tegenstelling tot Michel nog niet de leeftijd van 40 jaar had bereikt ten tijde van de schenking, doet volgens de rechter niet af aan de werking van de uitsluitingsclausule.

Privévermogen. Door de schenking is er privévermogen van Michel ontstaan, dat is gebruikt om een gemeenschapsschuld te voldoen. Hierdoor is een vergoedingsrecht ontstaan voor Michel waarop de beleggingsleer van toepassing is.

Hoogte vergoedingsrecht Michel . Michel komt een vergoedingsrecht op de gemeenschap toe van: € 72.000 (de schenking) / € 275.000 (de aanschafwaarde van de woning) x € 450.000 (de huidige waarde van de woning) = € 117.818.

Onbedoeld effect?

De kwijtschelding van € 72.000 door de ouders van Michiel leidt per direct tot een hoger vergoedingsrecht en door de beleggingsleer in een groter aandeel in de waardestijging voor Michel, maar dit lijkt in overeenstemming met de bedoeling van de wetgever.

Jammer maar helaas voor Vicky. Voor Vicky lijkt het onverhoeds ontstaan van privévermogen en vooral de extra aanspraak van Michel die ontstaat door de beleggingsleer, toch wel erg onredelijk uit te pakken nu er in feite maar een maand sprake is geweest van financiering van de woning met privévermogen door Michel.