TESTAMENT - 29.09.2021

Geen onherstelbare relatieschade via een goede erfenisverdeling

Familieverhoudingen. Van 25% van de nalatenschappen zijn de familieverhoudingen na de verdeling door ruzie geruïneerd, meestal binnen gezinsverband: tussen broers en zussen. De ruzies ontstaan vaak na het overlijden van de langstlevende ouder.

Rechtszaken. In de praktijk komen er vaak zelfs rechtszaken over de verdeling van nalatenschappen. Recentelijk speelde dit bijv. bij Rechtbank Zeeland-West-Brabant, waar een agrarische nalatenschap niet voortvarend kon worden verdeeld (ECLI:NL:RBZWB:2021:3701) . Dat is voor een deel te voorkomen door ervoor te zorgen dat er van tevoren al een aantal zaken goed geregeld zijn.

Zeven tips. Daarom geven wij u in dit artikel zeven tips om de verdeling van een nalatenschap van tevoren zo goed als mogelijk te regelen.

Erfgenamen gelijk behandelen

Wijs uw cliënt erop dat het raadzaam is om de erfgenamen bij leven en bij overlijden gelijk te behandelen en daar open en duidelijk over te zijn, zowel in aandacht als in materie.

Bij leven. Door de erfgenamen bij leven gelijk te behandelen, wordt het ontstaan van een zogeheten ‘zwart schaap’ voorkomen. Door open en duidelijk te zijn, zijn er geen ‘lijken in de kast’, geen onbesproken zaken die na het overlijden van ouders opeens de kop opsteken.

Bij overlijden. Door de erfgenamen bij overlijden gelijk te behandelen, wordt er voorkomen dat er onenigheid over ieders aandeel kan ontstaan.

FP advies

Is er één toekomstige erfgenaam die uw cliënt iets extra’s wil toedelen, omdat hij bijv. altijd klaarstaat of om een andere speciale reden, dan is het beter om dat bij leven op te lossen dan pas bij overlijden, bijv. door een schenking of iets in natura (zoals een bon voor een weekeind weg of iets dergelijks).

Testament maken

Wettelijke minimale erfdeel respecteren. Adviseer uw cliënt om een testament te maken en te voorkomen dat er iemand die zonder testament wel geërfd zou hebben, onterft moet worden. Als dat namelijk wel gebeurt, zal die persoon daar niet zomaar vrede mee hebben en gebruikmaken van zijn minimale rechten. Het opeisen van het wettelijke minimale erfdeel is bij voorbaat al een bron van ruzie en vaak wordt dit uitgevochten via de rechtbank. De kans dat de verhoudingen daarna nog herstellen, is klein.

Nalatenschap registreren

Wat is de bedoeling? Adviseer uw cliënt om zijn nalatenschap te registreren en deze registratie te onderhouden. Leg de bedoeling vast. Wat heeft uw cliënt beoogd? Als dat na het overlijden duidelijk is voor alle partijen, zal dat discussie voorkomen. Dit kan in het testament worden opgenomen. Het kan ook via registratiesoftware die bij diverse professionals in gebruik is.

Met erfgenamen bespreken. Adviseer uw cliënt om met zijn erfgenamen te bespreken wat hij heeft vastgelegd. Dan is het ook bij leven al duidelijk en ontstaat er voor de erfgenamen gelegenheid om vragen te stellen.

Waardevolle spullen alvast verdelen. Uw cliënt kan bijv. ook alvast de waardevolle spullen bij leven verdelen door samen door het huis te lopen en deze ten eerste te waarderen en ten tweede aan iemand toe te kennen. Mogelijk kan uw cliënt de waardering laten vaststellen door een objectieve derde, bijv. een taxateur. Tip.  Bij interesse door meerdere kan er worden geloot.

Legaten in testament. Deze verdeling moet in waarde ongeveer gelijk zijn. In het testament kunnen deze goederen via een legaat aan de uiteindelijk beoogde erfgenaam worden toebedeeld. Tip.  Is een gelijke waardeverdeling niet te realiseren, dan kunnen de betreffende legaten worden toegekend tegen inbreng van de waarde, waardoor de waardeverdeling tussen de erfgenamen uiteindelijk ook gelijkgetrokken wordt.

Een executeur benoemen

Vergaande bevoegdheden. Benoem een executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Een executeur-afwikkelingsbewindvoerder (hierna executeur) heeft vergaande bevoegdheden en ‘macht’. Hij mag beslissingen nemen zonder de toestemming van de erfgenamen. Wel moet hij de erfgenamen informeren en betrekken bij de besluitvorming. De besluitvorming zelf wordt echter door de executeur gedaan.

Wie? Het moet dus iemand zijn die u vertrouwt en die handelt naar uw wensen (en dus niet in zijn eventuele eigen belang). Bij het eerste overlijden is het vaak de achterblijvende partner. Bij het tweede overlijden is het misschien het beste om iemand te benoemen die een goede band heeft met de erfgenamen, maar er geen onderdeel van uitmaakt, bijv. een familielid. Tip.  Soms is het echter beter een neutrale derde te benoemen, bijv. de professional die de nalatenschap heeft geregistreerd of de notaris, ook vanwege de juridische en fiscale aspecten die bij het afwikkelen van een nalatenschap komen kijken. Het is maar de vraag of men familie wel met deze lastige taak wil belasten.

Een opvolgend executeur. U kunt ook een opvolgend executeur benoemen voor het geval de eerste persoon verhinderd is. Prettig als deze persoon wat jonger is dan u, zodat de kans dat hij zijn taken kan uitoefenen, ook het grootst is.

FP Advies

De benoeming van een executeur voorkomt ook dat dwarsliggende erfgenamen het proces van afwikkelen en verdelen kunnen saboteren of ophouden, omdat deze taak en verantwoordelijkheid bij de executeur ligt.

Benoeming door de rechter. Is er door de overledene geen executeur benoemd, dan moeten de erfgenamen samen de nalatenschap afwikkelen en verdelen. Als zij deze taak niet willen doen om bijv. onderlinge onenigheid te voorkomen, dan kunnen zij de rechter verzoeken om een executeur te benoemen.

Schoonfamilie buiten spel zetten

Laat de schoonfamilie thuis. Het is al lastig en emotioneel genoeg met de erfgenamen samen. Alle invloed van buitenaf is alleen maar een bron van ruis en grotere kans op conflict.

Uitsluitingsclausule. Met een uitsluitingsclausule wordt voorkomen dat de helft van een erfenis of schenking na een echtscheiding naar de ex-partner van het eigen kind gaat. Dat moet wel schriftelijk zijn vastgelegd. Voor een erfenis moet dat via een testament. Voor een schenking kan uw cliënt dat zelf vastleggen.

Op https://www.tipsenadvies.nl , Download Zone, jaargang 4, nr. 1 vindt u een model Schenkingsakte met uitsluitingsclausule.

Neutrale derde

Bij discussie. Betrek bij discussie meteen een neutrale derde in de gesprekken. Dat kan de notaris of een mediator zijn. Door dat al snel in de discussie te doen, voorkomt men escalatie.

Afwikkeling niet te ingewikkeld

Uitvoerbaar. Zorg dat het praktisch blijft, dat de afwikkeling uitvoerbaar is. Enerzijds door de zaakjes goed op orde te hebben met de hiervoor beschreven tips, maar ook door de zaken niet te ingewikkeld te maken. Het is handig als het voor alle partijen begrijpelijk is.

Erfgenaam onvindbaar. Zorg dat er bij leven al een oplossing gevonden is voor bijzondere gevallen, bijv. als een van de erfgenamen onvindbaar is. Tip.  In dat geval is het misschien beter om deze persoon (wel) te onterven, maar deze dan een legaat in geld ter grootte van diens erfdeel toe te kennen dat apart gezet wordt voor een bepaalde termijn. In dat geval komt deze persoon niets tekort, maar kan de afwikkeling wel doorgaan.