Een testamentaire last, hoe nu goed regelen?

Ten laste van de erfgenamen. Een testamentaire last is een verplichting die de testateur (de persoon die het testament heeft opgesteld) oplegt aan een of meer van de erfgenamen (of aan de executeur) om iets te doen ten behoeve van de overledene, van een of meer andere personen (of dieren) of ten behoeve van het algemeen belang.

Uiteenlopende praktijkvoorbeelden. Testamentaire lasten kunnen om de meest uiteenlopende zaken gaan. Voorbeelden van een testamentaire last zijn de verplichting om:

• de gehandicapte echtgenoot van de overledene te verzorgen en regelmatig te bezoeken;
• de hond, kat of paard van de overledene goed te verzorgen;
• diensten in de kerk te laten opdragen ter nagedachtenis van de overledene;
• het graf van de overledene twintig jaar lang te verzorgen;
• een tentoonstelling voor moderne kunst te organiseren;
• een studiebeurs ter beschikking te stellen aan de vijfjarige neef van de overledene, mocht die de capaciteiten en de bedoeling hebben om te gaan studeren.

Onderdeel van de laatste wil

Morele verplichting. De last is opgenomen in het testament van de overledene en is daarom onderdeel van zijn laatste wil. Een last in het testament moet vaak worden gelezen als een wens van de testateur dat de verplichting wordt uitgevoerd en waarvan hij hoopt dat deze zal worden gerespecteerd. Dat kan als een zware morele verplichting drukken op de schouders van de persoon die de last moet uitvoeren.

Sanctie. De persoon die de last moet uitvoeren, kan in de verleiding komen om de last gemakshalve maar te vergeten. De persoon die de last in het testament heeft opgenomen kan immers niet meer controleren of deze wordt nagekomen. De wet zegt echter dat de erfgenaam op wie de last rust, geen recht meer heeft op zijn erfenis als de last niet wordt nagekomen. Het vervallen van dat recht kan op verzoek van iedere belanghebbende door de rechter worden uitgesproken (art. 4:131 BW) .

Belanghebbende? Het begrip ‘belanghebbende’ moet zo strikt mogelijk worden uitgelegd. Het is soms moeilijk om aan te wijzen wie er baat heeft bij de last (de ‘lastbevoordeelde’). Dieren zijn juridisch gezien geen personen die voor hun eigen rechten kunnen opkomen. De overledene bestaat niet meer en kan zijn recht ook niet afdwingen. Bij een last ten behoeve van het algemeen belang is het de vraag voor wie die last is bedoeld. Alleen lastbevoordeelden, zoals de echtgenoot van de overledene en de neef/student (in de voorbeelden), die kunnen aantonen dat zij er onmiddellijk belang bij hebben dat de last wordt uitgevoerd, hebben bij de rechter kans van slagen.

Hoe wijzigen of opheffen?

Rechter inschakelen. Als de last voor de erfgenaam te bezwaarlijk is om uit te voeren, kan er een verzoek bij de rechter worden ingediend om de last te wijzigen of zelfs geheel op te heffen. De rechter kan dat verzoek toewijzen als het duidelijk is dat vanwege gewijzigde omstandigheden na het overlijden van de testateur het niet meer mogelijk of gerechtvaardigd is om de last (in ongewijzigde vorm) uit te voeren (art. 4:134 lid 1 sub a) . De erfgenaam is dan verlost van zijn last, zonder dat hij ervoor wordt gestraft!