Overlijden zonder kinderen, waar gaat de erfenis heen?

Voorbeeld. Jan is op huwelijkse voorwaarden getrouwd met Trudy. Hij heeft het familiebedrijf met bedrijfspand van zijn vader overgenomen. Omdat ze geen kinderen hebben, verkoopt Jan voor een mooi bedrag het bedrijf aan zijn bedrijfsleider. Wel blijft hij eigenaar van het bedrijfspand. De huuropbrengsten dienen als zijn oudedagsvoorziening.

Jan heeft geen testament gemaakt. Als hij overlijdt, verkrijgt Trudy zijn hele vermogen. Maar twee maanden later overlijdt Trudy. Ook zij heeft geen testament gemaakt. Haar broer en zus zijn vóóroverleden. Dat betekent dat haar erfenis, met daarin de koopprijs van de onderneming van Jan én het bedrijfspand, wordt verkregen door enkele neven en nichten van Trudy waar ze eigenlijk nooit contact mee heeft gehad. De familie van Jan staat buitenspel. Zij zien het vermogen uit het familiebedrijf aan hun neus voorbijgaan.

Oplossing via testamenten

Deze ongewenste situatie hadden Jan en Trudy kunnen voorkomen als ze allebei via de notaris van hun keuze testamenten hadden gemaakt. Daarin hadden ze een voorziening kunnen opnemen ingeval de langstlevende van hen beiden overlijdt (of indien ze samen zouden overlijden).

Fiftyfifty. In een testament kan worden bepaald dat ingeval de langstlevende overlijdt zonder achterlating van afstammelingen (kinderen of kleinkinderen), de helft van de erfenis wordt verkregen door de wettelijke erfgenamen van de ene echtgenoot en de andere helft door de wettelijke erfgenamen van de andere echtgenoot (indien die op dezelfde dag zou zijn overleden). Wie erfgenamen zijn, zal dan moeten worden uitgezocht. Dat kunnen ouders en broers en zussen zijn indien die in leven zijn. Anders betreft het neven en nichten. Door deze bepaling krijgt elke familietak de helft van het vermogen.

Nog betere oplossing via legaat?

In het geval van Jan en Trudy was er ook nog een andere (en waarschijnlijk betere) optie geweest. Als duidelijk is dat de koude kant van Jan bestaat uit familieleden van Trudy waar ze weinig of geen contact mee hebben, kan in het testament een legaat worden opgenomen dat van toepassing is als de langstlevende overlijdt. In dat legaat wordt bepaald dat het vermogen uit het familiebedrijf en het bedrijfspand toekomt aan de wettelijke erfgenamen van Jan. Het overige vermogen wordt dan weer fiftyfifty tussen beide families verdeeld. Dat zorgt ervoor dat het vermogen uit het familiebedrijf terechtkomt bij de familieleden die daar van oudsher ook het meeste recht op hebben.

Executeur benoemen? Ook is het raadzaam om een executeur te benoemen. Dan loopt u geen risico als er tussen de wettelijke erfgenamen een dwarsligger zit. Door de benoeming van een executeur staan de erfgenamen buitenspel. Zo kan aan de executeur de bevoegdheid worden toegekend om het bedrijfspand te verkopen en daarna de erfenis te verdelen. Het is redelijk om in het testament te bepalen dat de executeur voor zijn werkzaamheden recht heeft op een beloning. Vaak gaat het dan om een bedrag tussen de € 3.000,- en € 5.000,-. Staat daarover in het testament niets vermeld, dan heeft de executeur recht op het wettelijk loon. Dat is gelijk aan 1% van de waarde van de erfenis op de dag van overlijden.