RECHTSPRAAK - 31.10.2007

Nu verkopen aan kids om later te besparen?

Erven en belasting betalen?

Als u iets erft, moet u over de waarde van uw erfenis (afgezien van eventuele van toepassing zijnde vrijstellingen) successierecht (belasting) betalen. Maar ook verkrijgingen (meestal op grond van een overeenkomst) die niet rechtstreeks voortvloeien uit het erfrecht worden in sommige gevallen op grond van de zogenaamde ‘fictiebepalingen’ in de Successiewet - voor de berekening van het successierecht - tot de nalatenschap gerekend. Deze verkrijging wordt dan als een ‘fictieve verkrijging’ aangemerkt. Bijvoorbeeld een uitkering uit levensverzekering, maar ook aan omzetting van een eigendomsrecht in een genotsrecht (zoals bijvoorbeeld vruchtgebruik, recht van gebruik en bewoning, enz.).

Overdracht ouders-kinderen

Woning naar kids? Stel, u draagt uw woning over aan uw kinderen onder voorbehoud van een woon- en gebruiksrecht (recht van gebruik en bewoning of vruchtgebruik). U zet uw eigendomsrecht op dat moment om in een genotsrecht. Door dit voorbehoud betalen uw kinderen een koopprijs die vaak fors lager is dan de vrije waarde van de woning, terwijl er voor u feitelijk weinig verandert. Bij uw overlijden eindigt het vruchtgebruik. De woning behoort op dat moment ook niet meer tot uw nalatenschap. Zonder fictiebepaling zou er geen grond zijn voor belastingheffing. Om dit tegen te gaan, bepaalt de wet dat de waarde van de woning - onder bepaalde voorwaarden - toch in de successieheffing wordt betrokken.

Wat kwam voor de rechter?

Aan het Hof Amsterdam werd de vraag voorgelegd of de fictiebepaling ook ziet op de situatie van ‘verkoop met uitgestelde levering’. Lees verder!

Wat speelde er? Vader verkocht op 1 november 1996 zijn woning aan zijn zoon voor ƒ 150.000,- (€ 68.067,-). In de koopovereenkomst werd afgesproken dat de levering uiterlijk zes maanden na het overlijden van vader zou plaatsvinden. Bij die gelegenheid moest ook de koopsom worden betaald. Op 16 juni 1998 overleed vader. In zijn testament had hij zijn drie kinderen (waaronder de zoon) tot zijn enige erfgenamen benoemd en aan zijn echtgenote het recht van gebruik en bewoning van zijn woning en inboedel nagelaten (gelegateerd). Op 30 oktober 1998 vond de eigendomsoverdracht - onder de last van het recht van gebruik en bewoning - plaats. De woning was toen (in vrij opleverbare staat) ƒ 850.000,- (€ 385.713,-) waard.

Fiscus wil poen. Volgens de fiscus was er sprake van een ‘fictieve verkrijging’ en moest de zoon over ƒ 700.000,- (€ 317.646,-) successierecht betalen.

Het oordeel van de rechter

Het Hof Amsterdam oordeelde dat er pas sprake was van een fictieve verkrijging als er een eigendomsrecht wordt omgezet in een genotsrecht. Dat was in dit geval niet aan de orde volgens de rechters van het Amsterdamse Hof. Vader behield immers de eigendom van de woning. Van enige omzetting was dan ook geen sprake. De zoon was daarom ook geen successierecht verschuldigd over de waardevermeerdering van de woning tussen het moment van verkoop en de daadwerkelijke levering.

Komt de Hoge Raad nog om de hoek kijken? De staatssecretaris was het (uiteraard) oneens met het hof en ging in hoger beroep bij de Hoge Raad. Recentelijk heeft de adviseur van de Hoge Raad ook geconcludeerd dat er geen sprake is van een fictieve verkrijging. Vaak volgt de Hoge Raad dit advies.