Voorkom een ongeldige overdracht op grond van een geestelijke stoornis

De feiten

Zaakwaarnemer/mantelzorger. Egbert is geboren in 1938. Hij heeft twee kinderen. Op 1 september 2017 is Egbert opgenomen geweest op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis wegens het vermoeden van een of meer herseninfarcten. Karin is vanaf begin september 2017 de zakelijke belangen van Egbert gaan behartigen. In verband met zijn teruglopende gezondheid is Karin voor Egbert ook ondersteunende activiteiten in de sfeer van persoonlijke verzorging gaan verrichten.

Verkoop woonhuis voor € 1. Op 18 december 2017 hebben Egbert en Karin een (notarieel vastgelegde) overeenkomst gesloten over de verkoop van het dubbel woonhuis voor € 1. De levering heeft plaatsgevonden op 29 december 2017. In de leveringsakte is vermeld dat partijen het woonhuis hebben gewaardeerd op € 201.600 en dat de WOZ-waarde € 360.000 bedraagt.

Onder curatele. Op 29 mei 2018 is Egbert met een rechterlijke machtiging opgenomen in een psychogeriatrisch verpleeghuis met 24 uurszorg in een gesloten woonvorm. Op 9 augustus 2018 is Egbert onder curatele gesteld wegens zijn geestelijke of lichamelijke toestand, waardoor hij niet in staat is ten volle zijn belangen zelf behoorlijk waar te nemen. Op 15 oktober 2018 heeft de curator ten laste van Karin beslag gelegd op het woonhuis. In 2020 is Egbert overleden.

Vordering curator. De curator heeft gevorderd dat de overeenkomst van 18 december 2017 wordt vernietigd, primair op grond van een geestelijke stoornis (art. 3:34 BW) dan wel op grond van artikel 3:44 lid 4 van het Burgerlijk wetboek (misbruik van omstandigheden).

Wat zegt de rechter?

Geestelijke stoornis. In artikel 3:34 van het Burgerlijk Wetboek staat dat als iemand wiens geestvermogens zijn gestoord iets heeft verklaard, een met de verklaring overeenstemmende wil geacht wordt te ontbreken, indien de stoornis een redelijke waardering van de bij de handeling betrokken belangen belette of indien de verklaring onder invloed van deze stoornis is gedaan.

Overeenkomst vernietigd. Een zodanig ontbreken van wil maakt een rechtshandeling vernietigbaar. Het hof (ECLI:NL:GHARL:2023:3546) komt bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van Egbert tot de conclusie dat er voldoende vaststaande gronden zijn om aan te nemen dat de overeenkomst van 18 december 2017 vernietigbaar is.

Teruglevering woonhuis. Dit betekent dat Karin het dubbel woonhuis en aanliggend perceel terug moet overdragen.

Wilsbekwaamheid beoordelen?

In deze zaak had de notaris de koopovereenkomst opgesteld. Achteraf - als de omstandigheden duidelijk zijn - wordt duidelijk dat Egbert niet wilsbekwaam was toen de koopovereenkomst werd gesloten. Uit de uitspraak wordt niet duidelijk of de notaris de wilsbekwaamheid van Egbert (zelf) heeft beoordeeld en of daarbij het Stappenplan beoordeling wilsbekwaamheid ten behoeve van de notariële dienstverlening is gevolgd en met welke eventuele uitkomst. Er was in ieder geval een groot verschil tussen de koopsom (symbolisch bedrag) en de WOZ-waarde.