BEROEPSPRAKTIJK - 10.10.2012

Verzoeken van de patiënt tijdens de laatste levensfase

Nee, tenzij … Bij ondraaglijk lijden kan de pa­­tiënt zijn arts vragen zijn leven te beëindigen. Dit wordt ‘euthanasie’ of ‘hulp bij zelfdoding’ genoemd. Patiënten hebben hier geen recht op. Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn strafbaar. Alleen in bijzondere omstandigheden, bij naleving van álle zorgvuldigheidseisen, kan de arts deze handelingen straffeloos uitvoeren. Dit ter onderscheiding van palliatieve sedatie, waartoe alleen de arts kan beslissen.

Zorgvuldigheid staat voorop

Wettelijk kader. Volgens de wet is er sprake van euthanasie als een arts op nadrukkelijk verzoek van een patiënt diens leven beëindigt, omdat er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Bij euthanasie dient de arts de dodelijke middelen toe aan de patiënt. Bij hulp bij zelfdoding reikt de arts de dodelijke middelen aan en neemt de patiënt die in het bijzijn van de arts in.

Zorgvuldigheidseisen. Euthanasie of hulp bij zelfdoding is alleen niet strafbaar als de arts zich aan de zorgvuldigheidseisen van de ‘Euthanasiewet’ houdt en zijn handelen meldt. De zorgvuldigheidseisen houden in dat de arts:

1. de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt;
2. de overtuiging heeft dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt;
3. de patiënt heeft voorgelicht over zijn situatie en over zijn vooruitzichten;
4. met de patiënt tot de overtuiging is gekomen dat er voor de situatie waarin deze zich bevindt geen redelijke andere oplossing is;
5. ten minste één andere, onafhankelijke arts (SCEN-arts) heeft geraadpleegd die de patiënt heeft gezien en die schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven over de zorgvuldigheidseisen.

Een andere weg ...

Niet eten en drinken. Oudere mensen kiezen er soms voor te stoppen met eten en drinken waardoor zij een natuurlijke dood sterven (het zgn. ‘versterven’). Als het gaat om jonge of gezonde mensen leidt dat tot een lange lijdensweg. Maar als arts bent u verplicht de patiënt hierin te begeleiden, ook al bent u het niet eens met dit besluit.

Waar vindt de arts hulp?

Blijven praten. Bespreek uw dilemma, vragen of onzekerheden met een collega. Zo’n gesprek kan uw inzichten aanscherpen en helpen uw mening te bepalen. Houdt u twijfel of onzekerheden, dan kunt u de SCEN-arts om advies vragen (SCEN). Zie ook het schema in het KNMG standpunt: ‘De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde’.

Op tijd. Een (tijdig!) gesprek over het naderende overlijden voorkomt misverstanden over de hulpverlening bij het sterven. En het helpt om zorgvuldige en verantwoorde beslissingen te nemen over de resterende kwaliteit van leven en sterven. Dit geeft patiënten meer regie en leidt tot minder angst en onzekerheid. Tip. Raadpleegvoor het lastige gesprek over de laatste levensfase de handreiking ‘Tijdig praten over het overlijden’.

• Download het KNMG-standpunt: ‘De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde’ van: http://medicus.indicator.nl (MD 05.13.02A).

• Download de brochure: ‘Handreiking tijdig praten over het zelfgekozen levenseinde’ van: http://medicus.indicator.nl (MD 05.13.02B).